Veri elemanlarının adı, veri tabanı tablo ya da kolon isimlendirme standardına uygun değil. Ne yapmalıyım?
Veri tabanındaki tablo ya da kolon adları ile veri sözlüğündeki veri elemanlarının adlarının aynı olma gerekliliği olmadığı gibi, bu adların aynı olması beklenmez(bkz. "Veri Sözlüğü Oluşturma Metodolojisi” dokümanı, “Veri Elemanı Kavramı” başlığı). Çünkü veri sözlüğünde, veri tabanında çeşitli şekillerde tutulacak olan verinin kavramsal karşılığı yer almaktadır. Eğer veri tabanı tablo, kolon vb. adlar tutulacak ise bunlar öznitelikler ile tutulmalıdır.
Örneğin tablo adı PERSON, T_KISI vb. olabilir fakat bunun karşılığında veri sözlüğünde yer alacak olan kavram “Kişi” veri kümesidir. Bununla beraber KISI tablosunda ADI, SOYADI vb. birçok alan olabilir fakat karşılığı birebir aynı olması örneğin “ADI” diye bir veri elemanının olması durumu metadata tanımlama standartlarına uymayacaktır (Kural: Sınıf Adı – Özellik – Gösterim – Niteleyici Adı beraber olmalıdır).
Veri eleman tanımlama ekranında “Öznitelikleri Yönet” butonu ile veri özellik tanımlarının değiştirilmesi mümkün oluyor. Ancak bu durum tanımlanan verilerin her tanım yapan tarafından farklı özellikler oluşturmasına neden olabilecektir. Bu durum da örneğin bir veri elemanında İngilizce tanımı yapılırken bir başkasında yapılmaması gibi sorunlar doğurabilecektir. Yapılacak tanımlar için en kapsamlı özellikler belirlenip herkesin bu özellikleri girmesini sağlamak daha doğru olmaz mı?
Özniteliklerin ön tanımlı olması bu özniteliğin yeni oluşturulacak bir veri elemanı için silinemeyecek şekilde eklenmesini sağlar. Özniteliğin zorunlu olması da eklenen bir özniteliğin değerinin girilmesini zorunlu kılar. Sistem, veri sözlüğü çalışmalarında genel olarak kullanılan bazı öznitelikleri varsayılan değerler olarak tanımlar. Bunlardan bazıları ön tanımlı oldukları için veri elemanının tipi seçildikten sonra veri elemanına otomatik olarak eklenmektedir. Kullanıcılar, analiz sırasında belirledikleri, ancak ön tanımlı olarak belirtilmemiş öznitelikleri ilgili veri elemanlarına ekleyebilirler. Bütün veri elemanlarının kesin olarak aynı öznitelik kümesine sahip olması gibi bir zorunluluk yoktur. Sistemde tanımlı olmayan yeni özniteliklerin eklenmesi yetkisi Veri Sözlüğü Yöneticileri ile Sistem Yöneticilerinde bulunmaktadır. Yeni öznitelik tanımlanması gereksinimi doğarsa, bunu “Yardım Masası” ara yüzü üzerinden belirtebilir ya da kendi proje yöneticinizden isteyebilirsiniz.
Veri tabanındaki ID kolonlarım için veri elemanı tanımlamalı mıyım?
ID kolonu, veri elemanının bir alanı değil, kayıtlar İlişkisel Veri Tabanında tutulduğu zaman o verilerin biricik (birincil anahtar) olarak tanımlı ve erişilebilir olmasını sağlamak için oluşturulan yapay verilerdir. Dolayısıyla ID kolonu için veri elemanı oluşturmamalısınız.
Üst İlişkisi olmayan Veri Elemanı girilebilir mi?
Hayır. Veri Elemanları, bir Veri Seti Tanımının altında oluşturulmak zorunda olduğundan, Veri Sözlüğünde üst ilişkisi olmayan Veri Elemanı bulunamaz.
Kurum Koordinatörü rolü verilecek kullanıcılar hangi Pozisyonda olacak? Görevi ne olacak?
Ulusal Veri Sözlüğü Uygulamasında Kurum Koordinatörü en az Daire Başkanlığı düzeyinde ve gerektiğinde idari yaptırım uygulayabilecek bir pozisyonda olması önerilir. Görevi itibariyle Veri Sözlüğü çalışmalarını Üst Kurumu (Bakanlık vb.) ve/veya Ulusal Veri Sözlüğü Sistem Koordinatörü (Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanlığı) ile koordinasyonu yürütecektir. Her bağlı/ilgili kuruluş için değil, her Veri Sözlüğü için bu rolün oluşturulması gerekmektedir.
Veri seti tanımlarken diğer tanım alanı niçin var? ve oraya tam olarak ne yazılması gerekiyor? Örneğin bağlamdaki ad, bağlamdaki tanım nedir?
Tanımlanması istenen Veri Seti adayına ait birden fazla tanım söz konusu ise bunlardan bir tanesi ve en yaygın kullanılanı "Tercih Edilen Tanım" bölümüne, benzer diğer tanım bilgisi ise "Diğer Tanım" bölümüne "Kabul Edilebilirlik" sevileri ile yazılması gerekir. Diğer Tanım zorunlu değildir. Ayrıca; Eğitimde verilen örneklerle de bu durumu izah etmeye çalışalım. Veri Seti adayına ait; Kabul görmüş diğer tanım bilgilerinin de kayıt altına alınmasını sağlayabilirsiniz. Yabancı kökenli ad ve/veya tanım bilgisinin de bilinmesini istiyorsanız bu bölüme giriş yapmanız faydalı olacaktır. TSE ISO/IEC 11179 standardına göre yapılacak kaydın hangi bağlamda kullanıldığının ifade edildiği alandır. Ayrıca adlandırmalar bağlamda biricik/tekil olmalıdır. Örneğin; "Birim" Veri Seti adayının hangi bağlamda karşılığı bulunduğunun yazılması gerekmektedir. Ölçü Birimini ifade etmek için. Teşkilat Şemasındaki her bir bölümü ifade etmek için gibi.
Kullanıcı hem Öneren/Sorumlu hem Kayıt Otoritesi olarak tanımlanabiliyor, Bu işlemin yapılması doğru mudur?
Kullanıcı hem Öneren/Sorumlu hem de Kontrol Komitesi olarak eklenebilir. Bu durum daha çok Eğitimlerde kullanıcıların kullanabilmesi için bir kolaylık sağlamaktadır. Ancak Gerçek ortamda kullanıcının bu her iki rol grubuna atanması tavsiye edilen bir durum değildir. Öneren/Sorumlu kullanıcı Kayıt Otoritesinin kontrol ve onayına ihtiyaç duyacağı için farklı kişilerden olması daha doğru olacaktır.
Hangi durumlarda güncelleme, hangi durumlarda versiyonlama yapılması gerekir?
Veri Seti/Elemanı tanımlama veya ek açıklamaları içerisinde yapılacak ve işleyişi değiştirmeyen düzenlemeler (İmla, Vurgu vb.) için güncelleme talebi ve onay süreci işletilmelidir. Veri Seti/Elemanlarının içeriğine yeni bir nitelik ekleme, ad değiştirme veya iş kuralı içerisinde yapılabilecek her türlü düzenleme, yayımlanmış olan Veri Sözlüğünü kullanan istemciler tarafından ek bir çalışma gerektiren durumlarda versiyonlama kullanılmalıdır. Eğer yayımlanmış olan herhangi bir Veri Sözlüğü yoksa güncelleme yöntemini tercih edebilirsiniz.
Durumu Çözümlendi olarak görünen Yardım Masası talebimi tekrar nasıl açabilirim?
Yardım Masası talebinin detayına girilerek sağ alt tarafta bulunan Tekrar Aç butonuna tıklanır, sonrasında talep metni yazılarak yeniden cevap talep edilebilir.
Kurumumuza bağlı ilgili, kurum ve kuruluşların hepsi için ayrı Veri Sözlüğü oluşturmalı mıyız?
Ulusal Veri Sözlüğü kapsamında her Bakanlığa ait tek bir Veri Sözlüğü oluşturması tavsiye edilir. Etki alanına göre farklılık gösteren kurum/kuruluşlar için veri sözlüğünün ayrılması daha doğru olacaktır. Örneğin Tarım ve Orman Bakanlığı iki farklı etki alanına sahip olduğu için Tarım Bakanlığı Veri Sözlüğü veya Orman Bakanlığı Veri Sözlüğü olarak iki farklı Veri Sözlüğü oluşturulabilir.
Kayıt Otoritesi kullanıcılarını Bilgi İşlemden mi belirlemeliyim yoksa her bir Genel Müdürlükten ayrı ayrı mı belirlemeliyim?
Kayıt Otoritesi; Öneren/Sorumluların yaptığı tanımların Veri Sözlüğü kurallarına uygunluğunu denetleyerek kayıtların yönetim durumlarının ilerletilmesine karar veren kullanıcılardır, bu duruma istinaden Kayıt Otoritesi kullanıcılarının Bilgi İşlemden ya da her bir Genel Müdürlükten ayrı ayrı atanan biri olmasından ziyade Veri Sözlüğü kavramlarını çok iyi anlamış olan, yazılı metinleri dikkatle inceleyip anlatım bozukluklarını, yazım hatalarını, Veri Sözlüğü tanımlama ve isimlendirme kurallarına uygun olmayan ifadeleri ya da isimleri yakalayabilecek, Öneren/Sorumlu kullanıcıları yönlendirebilecek, Veri Sözlüğü Yazılımını kullanabilecek kadar bilgisayar okuryazarlığı olan personel olmalıdır.
MetaImporter ile veri tabanından Üstveri bilgilerini yüklerken PK (Primary Key/Birincil Anahtar) kolonları için Veri Öğesi oluşturulabiliyorken, FK (Foreign Key/Yabancı Anahtar) kolonları için neden Veri Öğesi oluşturulamaz?
Yükleme sonrasında alınan tabloların PK olan alanlar için varsayılan olarak Veri Ögesi oluşturulmaz, çünkü bu alanların Veri Tabanındaki tabloda biricik/birincil anahtar olmak üzere oluşturulmuş yapay alanlar oldukları değerlendirilir. Ancak bazı durumlarda, tasarımcı örneğin TCKimlikNumarası gibi gerçek hayatta da zaten biricik/tekil olan bir alanı PK olarak kullanmayı tercih etmiş olabilir. Böyle bir durum söz konusu ise PK olan kolon ya da kolonlar için Veri Ögesi oluşturulması istenebilir. (+) işareti bu nedenle gelmektedir. FK olan alanlar ise referans veren kolonlardır. Yani diğer tabloya olan ilişkiyi tanımlar. Bu ilişki Veri seti tanımından diğer veri seti tanımına ilişki olarak zaten ayrıca oluşturulmaktadır. Bu nedenle FK olan alanlar için Veri Ögesi oluşturulmaz.
Veri ögeleri Süreç menüsündeki Eski Yap, Uygulama Yap, Mülga gibi seçenekler hangi durumlarda kullanılır?
- Eski Yap: Eskiden kullanılan ancak hali hazırda Veri Sözlüğüne girilmemesine karar verilen senaryolarda kullanılan durumdur.
- Uygulama Yap: Veri Elemanı adayının sadece işleyişte kullanıldığı, Analizinin yapıldığının bilinebilmesi için kayıt altına alınarak Veri Sözlüğünü ilgilendirmediğinin tespit edildiği senaryolarda kullanılan durumdur.
- Mülga: Veri Elemanın kullanımda olduğu anda, kullanımının artık tavsiye edilmediğine ve yerine başka bir değerin geleceği senaryolarda kullanılan durumdur.
Veri Seti Tanımları/Veri Elemanları ekranında Ekle(+) butonu neden pasif görünür?
Kullanıcı Veri Seti Tanımları/Veri Elemanları ekranında Ekle(+) butonunu pasif görmesinin sebebi birden fazla olabilir; Kullanıcı Veri Sözlüğünde Öneren/Sorumlu kullanıcı rolünde kayıtlı olmayabilir. Kullanıcı Öneren/Sorumlu rolünde olmadığı veri sözlüğünü seçip işlem yapmaya çalışıyor olabilir. Bu durumlarla karşılaşıldığı takdirde UVS Yazılımı Kurum Yöneticisi ile irtibata geçilmelidir.